Meslek Hastalıkları ve Önleyici Tedbirler

Meslek Hastalıkları ve Önleyici Tedbirler

Kan Hastalıkları 

 
Lenfo hematopoetik sistemi kan, kemik iliği, dalak, timüs, lenf kanal­ları ve lenf düğümleri oluşturur. Kan ve kemik iliği birlikte hematopoetik sistem olarak adlandırılır. Lösemi, malign lenfoma ve çoklu miyeloma mesleki kan hastalıkla­rına örnektir.
 
Lenfoma, lenfatik sistemi etkileyen bir grup kanserin genel adıdır. İki büyük lenfoma tipi Hodgkin lenfoma ve non-Hodgkin lenfomadır. Hodg­kin lenfomanın birçok formu yüksek oranda tedavi edilebilir.
 

Kan Hastalıkları Riskli Sektörler

 
Plastik imalatı, kuru temizleme, çözücülerin kullanıldığı kimyasal te­sisler, boya imalatı, mobilya imalatı riskli sektörlerdir.
 

Kan Hastalıkları Önleyici Tedbirler

• Risk analizi yapılmalı
• Mühendislik kontrollerini yapmak, gerekli ortam ölçümlerini yapmak
• Kişisel koruyucu donanım eksiksiz kullanmak
• Eğitim ve İSG toplantıları yapmak
• Her kimyasal için Güvenlik Bilgi Formu (GBF) olmalıdır.
• Kimyasal maddelerin işlenmesi, depolanması, taşınması sırasın­da iş sağlığı ve güvenliği açısından tehlike oluşturabilecek bütün durumlara karşı önlem alınmalıdır.

Kanserler

 
Kanserojen madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna neden olan veya kanser oluşumunu hızlandıran maddelerdir.
 
Grup 1. Kesin kanser yapan maddeler
Grup 2. A. Muhtemel Kanserojen maddele
B.Şüpheli Kanserojen maddeler
Grup 3. Hayvanlarda kanserojen
Grup 4. Muhtemelen kanserojen olmayan maddeler
 
Mesleki kanserlerin en sık görüldüğü sektörler ve sebep oldukları kanser türleri tabloda görülmektedir.
 

Kanser Hastalıkları Önleyici Tedbirler

• Risk analizi yapılmalı
• Mühendislik kontrollerini yapmak, gerekli ortam ölçümlerini yapmak
• Eğitim ve İSG toplantıları yapmak
• Kimyasal ve fiziksel etmenlere bağlı olan mesleki hastalıkları önle­mek için alınacak genel önlemler uygulanır.

Dolaşım Sistemi Hastalıkları

Dolaşım sistemi hastalıkları özellikle endüstrileşmiş ülkelerde çalış­ma nüfusunda hastalıkların ve ölümlerin en yaygın nedenidir. Karmaşık etiyolojilerinden dolayı dolaşım sistemi hastalıklarının çok küçük bir kıs­mının meslek hastalığı olduğu fark edilir.
Koroner arter hastalığı, iltihaplı hastalıklar, kalp ritim bozukluğu, mi­yokardiyopati, hipertansiyon, aterosklerotik değişimler, fonksiyonel dola­şım bozuklukları, varisler.

Dolaşım Sistemi hastalıklarında risk faktörleri:

• Bedensel faktörler: Yüksek kan basıncı, yağ metabolizması bo­zuklukları, kilo ve diyabet (şeker hastalığı)
• Davranışsal faktörler: sigara içmek, yetersiz beslenme, fiziksel hareket eksikliği, tip-A kişiliği, yüksek alkol tüketimi, ilaç bağım­lılığı
• Mesleki stres, sosyo-ekonomik faktörler

Sindirim Sistemi Hastalıkları

Sindirim sistemi vücudun verimliliği ve çalışma kapasitesi üzerine önemli bir etki gösterir ve sindirim sisteminin akut ve kronik hastalıkları iş göremezliğin ve sakatlığın en yaygın nedenleri arasındadır.
Sindirim sistemi için tehlikeli faktörlerin birçoğu mesleki kaynaklıdır. Meslekli faktörler; endüstriyel zehirler, fiziksel etkenler, gerginlik, yorgun­luk, anormal duruşlar, sık sık çalışma temposu değişiklikleri, vardiyalı ça­lışma, gece çalışması, uygun olmayan beslenme alışkanlıklarıdır(yemek­lerin miktarı, kalitesi ve zamanlaması).
 
 

Psiko-Sosyal Hastalıklar

Mesleki Psikolojik hastalıklar Türkiye Meslek Hastalıkları liste­sinde yer almamaktadır.
İlk olarak Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 2010 Güncel Meslek Hastalıkları Listesinde Zihinsel ve davranışsal bozukluklar ola­rak yer almıştır.
Zihinsel ve Davranışsal Bozukluklar Mobbing (Psikolojik Taciz) kavramı üzerinden ele alınmıştır. Mobbing mağdurlarında genellikle depresyon ve post travmatik stres ve şiddet içeren davranışlar ortaya çıkmaktadır.
Aynı zamanda hipertansiyon, koroner sorunlar, dermatit ve kas ağrısı gibi çeşitli hastalıklarda görülmektedir.
Mesleki psikolojik hastalıkları tanısı koymak zordur çünkü has­talık ile çalışma veya çalışma ortamı arasında nedensellik bağını kurmak, mesleki kökenli olup olmadığını anlamak diğer hastalıklara nazaran daha zor bir süreçtir.
 

Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları

Tendon, sinir, kas ve diğer yumuşak dokularda hasar yapacak tekrarlayıcı fiziksel hareketler ile oluşmaktadır.  Ana şikâyet üst ekstremitelerde, boyun, omuz, el bilekleri ve belde ağrıdır. Kas iskelet sistemi hastalıklarında, fiziksel ve psikososyal fak­törler etkilidir.

Kas-İskelet Hastalıklarına Neden Olan Faktörler

• Tendon, sinir, kas ve diğer yumuşak dokularda hasar yapacak tekrarlayıcı fiziksel hareketler ile oluşmaktadır.
• Ana şikâyet üst ekstremitelerde, boyun, omuz, el bilekleri ve belde ağrıdır.
• Kas iskelet sistemi hastalıklarında, fiziksel ve psikososyal fak­törler etkilidir.
• Kötü postürler ve hareketler
• İş sırasında kaslara binen yük
• İşin hızı, süresi ve tekrarlama özelliği
• Harekette aşırı kuvvet sarf etme
• Titreşim
• Isı
• Ergonomik yetersizliği olan alet kullanımı
• Psiko-sosyal sorunlar

Kas-İskelet Hastalıkları Önleyici Tedbirler

• Basit ergonomi kurallarına uyma
• Yeterli dinlenmeyi sağlama
• Daha iyi çalışma koşullarının sağlanması (ağır yük kaldırmama, titreşimi önleme, tekrarlayan işlemlerden kaçınma, omuz hiza­sından yüksekte çalışmama gibi)
• Fiziksel egzersiz eğitimleri

Sinir Sistemi Hastalıkları

Sinir sistemi hastalıklarına neden olan etmenlerin hemen hemen hepsi kimyasal etmenlerdir. Rahatsızlıkları çoğu belli bir eşik değerden sonra görülmektedir. Maruziyet ile belirtilerin başlaması arasında kuvvetli bir ilişki vardır.
Sinir sisteminde yenilenme çok sınırlıdır. Birtakım etkilenmeler­den ise geri dönüş çok zordur.
Tanı konma sürecinde maruziyetin süresi ve şiddetinin bilinmesi gerekir.

Sinir Sistemi Hastalıkları Riskli Sektörler

Polimer üretimi, toprak stabilizasyonu, jel kromatografı, kağıt üreti­mi, gıda ve su işleme süreci, tarım sektörü, pestisit üretimi, boya sektörü, demir çelik sanayi, petrokimya, tekstil

Sinir Sistemi Hastalıkları Önleyici Tedbirler

• Kaynağa yönelik (tehlike-risklere) önlemler alınmalı (Etkili havalandırma, gibi)
• Düzenli ortam ölçümleri yapılmalı
• KKD mutlaka kullanılmalıdır
• Tıbbi uygulama olarak işe giriş ve aralıklı kontrol muayeneleri yapılmalı,
• Sağlık eğitimleri verilmelidir

Solunum Sistemi Hastalıkları

Havadaki başlıca kirleticilerden biri olan toz, mesleki akciğer hastalıklarının temel nedenlerinden biridir.
İnsan sağlığı bakımından önemli olan 0.5 – 100 mikron arasın­daki büyüklüklere sahip olan tozlardır.  Çünkü bu büyüklükteki tozlar solunum yoluyla alveollere ulaşıp birikim yaparak “pnömokonyoz” olarak bilinen akciğer toz has­talıklarına neden olurlar. Daha büyük tozlar havada asılı kalma­yıp çöktükleri için insan vücuduna giremezler.
Mesleki hastalıkların oluşmasında tozun partikül büyüklüğü, fibrojenik potansiyeli, ortamdaki konsantrasyonu ve kişinin maruziyet süresi etkilidir. Tozların akciğerde hastalık meydana getirmesinde tozun özellikleri kadar kişisel faktörlerin de etkili olduğu unutulmamalıdır.  Kişisel faktörlerin başında sigara içilmesi ve genetik yapı gel­mektedir, alfa-1 antitripsin enziminin eksikliği kişileri solunum yolu hastalıklarına daha duyarlı hale getirmektedir.
 

Sık Görülen Diğer Mesleki Akciğer Hastalıkları 

• Asbestosis (Asbestoz)
• Silikosis (Slikoz)
• Kömür Tozu Hastalığı
• Siderosiz
• Akciğer Kanseri
• Mesleki Astım (yükümlülük süresi 1 yıl)
• Ağır metal Hastalıkları
• Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı(KOAH)

 
Riskli Sektörler
Çeşitli iş kollarında tozlu ortamlarla karşılaşılmaktadır. En çok toza maruz kalınan iş kolları aşağıda sıralanmaktadır:

• Patlatma, kırma, delme ve öğütme işleri
• Maden ocakları
• Yol, Tünel ve baraj yapımı işleri
• Döküm işleri (kum ve grafit)
• Porselen sanayi,
• Tuğla ve kiremit sanayi
• Mermer sanayi
• Çimento sanayi
• Kaynak işleri
• Pamuklu dokuma sanayi ve çırçır sanayi
• Tahıl siloları, un değirmeni ve un fabrikaları
• Sigara sanayi
• Ağaç doğrama ve mobilya işleri
• Metal sanayi
• Demir ve çelik endüstrisi
• Kumlama ve raspa işleri
• Nakliyat,
• Depolama ve yüzeylerin işlenmesi

Solunum  Sistemi Önleyici Tedbirler

• Uygun havalandırma (Yerel-Genel)
• Islak çalışma yöntemi
• Uygun kişisel koruyucu donanımların kullanılması
• Düzenli toz ölçümleri
• Periyodik kontrol muayeneleri (röntgen ve SFT)
• İşe giriş muayenesi (Akciğer rahatsızlığı yönünden riskli olanlar, aşırı sigara içenler belirlenmeli ve toz maruziyeti olan işlerde ça­lışması önlenmeli)
• İşçilere gerekli eğitimin verilmesi

İşitme Kayıpları

 Genel olarak üç çeşit işitme kaybı görülmektedir.

• İletim tipi işitme kaybı
• Sensörinöral işitme kaybı
• Mikst (karışık) işitme kaybı

Dış kulak ve orta kulakla ilgili hastalıklar genel olarak iletim tipi işitme kaybı yaparken, iç kulak, işitme siniri ve beyinle ilgili hastalıklar ve gürültü maruziyeti sensörinöral tip işitme kaybı yaparlar. Eğer işitme yollarının sadece bir yerinde değil birden fazla bölgesinde hastalık varsa mikst (ka­rışık) tip işitme kaybı ortaya çıkar.
 

İşitme Kayıpları Sebepleri:

• Kulak kepçesi, dış kulak yolu, orta kulakta oluşan hastalıklar
• Kulak kiri, kulağa yabancı cisimlerin kaçması sonucu oluşan tahribatlar, orta kulakta tekrarlanan hastalıklar sonucu kulak za­rının kalınlaşması
• İç kulak, işitme siniri ve beyinle ilgili hastalıklar
• Çok yüksek bir sese kısa süreli maruz kalınması (şiddetli bir pat­lama)
• Orta ve yüksek şiddetteki sese uzun süre maruz kalınması (gü­rültülü ortamda çalışma). Bu tip kayıplar uzun sürede ve yavaş yavaş oluştuğu için kişinin farkına varması zordur.
• İşyerindeki gürültü düzeyi desibel birimi ile ölçülür.
• Maruziyet sınır değeri 87 desibeldir.
• İşçinin maruziyeti, hiçbir koşulda maruziyet sınır değerlerini aş­mamalıdır.
• Gürültü maruziyeti 85 desibel ve üzerinde olduğunda işitme kaybı başlar.
• Gürültü maruziyeti 85 desibele ulaştığında ya da 85 desibeli aş­tığında, kulak koruyucuları kullanılmalıdır.
• Çekiçle, özellikle hava basınçlı çekiçlerle kaporta ve perçin işleri,
• Metallerin, saç levhaların haddelenmesi, perdahlanması, yü­zeylerinin düzeltilmesi, buhar kazanlarındaki kazan taşlarının parçalanıp çıkarılması, hava basmalı kumla temizleme ve metal püskürtme işlemleri,
• Kakma, zımbalama, çekiçleme, perçinleme,
• Bazı testereler ve planya makineleri,
• Dokuma tezgâhlarında mekik vurması, tekstil sanayinde gürültü yapan diğer makine ve tezgâhlar,
• Maden cevherlerinin parçalanması, kırma değirmenler, çekiçli, bilyalı değirmenler, titreşimli elekler,
• Metal taşıyıcıların otomatik yüklenmesi vb. işlerde maruziyet yüksektir.

Riskli Sektörler

− Dokuma endüstrisi − Metal endüstrisi
− Ağaç işleri − Kâğıt endüstrisi
− Matbaacılık − Madencilik işleri
− Dökümhaneler – Havayolları
 

Önleyici Tedbirler

• İşitme kaybına sebep olabilecek kimyasal, fiziksel etkenler gide­rilmeli
• Daha az gürültü oluşturan teçhizatlarla çalışma, mümkün olma­dığı yerlerde izolasyonla gürültü şiddeti azaltılmalı veya gürültü önleyici bariyerler kullanılmalıdır.
• Tüm bu önlemler alındıktan sonra en son önlem olarak çalışan­lara kulaklık, kulak tıkacı gibi kişisel koruyucu donanımlar sağ­lanmalıdır. Kulaklıkların sürekli kullanılması gerekmektedir. Gün içinde kısa süre bile olsa çıkarılması koruyucu etkiyi yarıya indir­mektedir.

Cilt Hastalıkları

Meslek hastalıklarının yaklaşık % 30’u cilt hastalıklarıdır. Cilt hastalıklarının % 90’nı kontakt dermatitlerdir. Kontakt Dermatitlerin % 80’ i irritan kontak dermatit, % 20’si alerjik kontak dermatitlerdir. Deformasyonlar en sık “el”’de görülmektedir.
Deri kanserleri için yükümlülük süresi 5 yıl, kanserleşmeyen deri hastalıkları için yükümlülük süresi 2 aydır.

Deri Kanserleri

Mesleki Deri Hastalıklarına Neden Olan Etkenler;

• Fiziksel etkenler (sıcak soğuk etkilenimi, güneş ışınları, sürtün­me, radyasyon, basınç vb.)
• Biyolojik etkenler (bakteriyel, fungus (mantar), viral, riketsiyal vb.)
• Kimyasal etmenler
• Skuamoz hücreli karsinoma
• Bazal hücreli karsinoma
• Belirli malanoma tipleri

Kanser Dışı Deri Hastalıkları

− İrritan Kontak dermatit
− Alerjik kontak dermatit27
− Yağ aknesi
− Chloracne
− Hiperpigmentasyon
− Hipopigmentasyon
− Aktinit değişiklikler ve porfiria kutaneatarda dâhil olmak üzere foto-toksik reaksiyonlar
− Foto-alerjik reaksiyonlar

• Kontak ürtiker
• Radyo-dermatitis

Mesleki Deri Hastalıklarının En Sık Görüldüğü Meslekler

− Kuaförler − Berberler
− Makine operatörleri − Aşçılar, fırıncı ve pastacılar
− Galvanizleme işinde çalışanlar − İnşaat işçileri
− Metal işçileri − Sağlık personelleri
− Lastik-plastik sanayi işçileri − Deri ve Kauçuk işlemeleri
− Boya ve printer mürekkebi gibi kimyasal maddelerle çalışmalar
 

Deri Hastalıkları Alınacak Genel Önlemler

• Maruziyet en aza indirilmeli
• İşyerinde mesleki hijyen sağlanmalı
• Kişisel hijyene dikkat edilmeli
• Uygun kişisel koruyucu donanım kullanılmalı
• Çalışanlar işyerindeki tehlikeler ve tehlikelerin neden olabileceği riskler hakkında bilgilendirilmelidir
• İşe giriş muayenelerin dikkatli yapılması ve kişisel duyarlılıklar göz önüne alınarak uygun işe yerleştirme sağlanmalıdır
• Periyodik muayeneler yapılmalıdır
• Çalışanlara işyerindeki tehlikeler, hijyen, kişisel koruyucu dona­nımlar ve tehlikelerden korunma yolları hakkında eğitimler veril­melidir.

Meslek Hastalığına Neden Olan Etkenler

Kimyasal Etkenler

• Gazlar
• Çözücüler
• Asit ve alkali maddeler
• Pestisitler

Fiziksel Etkenler

• Gürültü
• Titreşim
• Termal konfor
• Aydınlatma
• İyonize ve iyonize olmayan ışınlar
• Alçak ve yüksek basınç

Biyolojik Etkenler

Genellikle bakterilerin, virüslerin ve parazitlerin neden olduğu has­talıklardır.
 

Tozlar

Tozlar kimyasal ve biyolojik özelliklerine göre sınıflandırılabilir.
Kimyasal Yapılı Tozlar

• Organik tozlar: Pamuk tozu, gübre tozu, kümes hayvanlarının tüyü, mantar sporları organik tozlardır.
• İnorganik tozlar: Demir, dökümhane, kömür, kum(silis), asbest, çimento tozları inorganik tozlardır.

Biyolojik Yapılı Tozlar

• İnert tozlar
• Toksik tozlar
• Alerjik tozlar
• Fibrojenik tozlar
• Kanserojen tozlar

Çoğu kez 10 yıl ve daha uzun süreli etkilenmenin sonunda hastalık ortaya çıkar